Sözleşme serbestisi ilkesi, bireylerin irade özerkliğinden doğan bir kavramdır. Genel itibariyle şahısların özgür iradeleriyle istedikleri şekilde geçerli bir sözleşme yapabilme hakkı olarak tanımlanabilir. Modern hukuk sistemlerinde temel bir ilke olarak benimsenen sözleşme serbestisi ilkesi Türk hukukunda da kabul edilmiştir. Zira Borçlar Kanunu’nun 26’ncı maddesinde, tarafların bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlara bağlı kalarak diledikleri şekilde düzenleyebilecekleri açıklanmıştır. Ayrıca sözleşme özgürlüğü ilkesi Anayasa’da da koruma altına alınmış temel hak ve hürriyetlerden biridir.
Sözleşme Serbestisi İlkesinin Görünüm Şekilleri Nelerdir?
Sözleşme serbestisi ilkesinin somut vakalarda meydana gelmesi genel olarak dört farklı şekilde söz konusu olur. Bunlardan ilki sözleşme yapıp yapmama özgürlüğüdür. Kural olarak hiç kimse sözleşme yapmaya zorlanamaz. İkincisi ise sözleşmeye son verme özgürlüğüdür. Taraflar yapmış oldukları sözleşmeyi tamamen ya da kısmen ortadan kaldırabilme hakkına sahiptirler. Üçüncüsü sözleşmenin içeriğini belirleyebilme serbestliğidir. Son serbesti ise sözleşmenin şeklini belirleme özgürlüğüdür. Kanundaki istisnalar saklı kalmak kaydıyla sözleşmelerin geçerliliği herhangi bir şekle bağlı değildir.
Sözleşme Özgürlüğünün Kısıtlanabileceği Haller Nelerdir?
Sözleşme özgürlüğü ilkesinin sınırlanabileceği haller TBK m. 27’de düzenlenmiştir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Kanunun emredici hükümlerine aykırılık,
- Ahlaka, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırılık,
- Konuda imkansızlık.
Bu hususlardan biri veya birkaçının bulunması, taraflar arasında yapılan sözleşmenin tamamını veya duruma göre belirli maddelerini; kesin hükümsüzlükle yani geçersizlikle sonuçlandırır.