Adli İstatistiklerin Zirvesindeki İki Suç
Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan adli istatistikler, her yıl değişmez bir gerçeği ortaya koymaktadır: Türkiye’de Cumhuriyet Başsavcılıklarına en çok intikal eden ve mahkemelerde en sık görülen suçların başında kasten yaralama ve hırsızlık gelmektedir. Toplumsal yaşamın her alanında karşılaşılabilen bu iki suç tipi, bir yanda bireylerin beden bütünlüğünü, diğer yanda ise malvarlığı haklarını hedef almaktadır. Bu yazıda, adli sistemin iş yükünün önemli bir kısmını oluşturan bu iki temel suçun hukuki unsurlarını, nitelikli hallerini ve yargılama sürecindeki özelliklerini karşılaştırmalı olarak inceleyeceğiz.
Kasten Yaralama Suçu (TCK 86)
TCK 86/1, suçu “Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi” olarak tanımlar. Bu suçun temel unsuru, failin kastı, yani bilerek ve isteyerek bir başkasının bedenine zarar vermesidir.
- Basit Tıbbi Müdahale (BTM) ile Giderilebilir Yaralama: Fiil sonucunda oluşan yaralanma, basit bir tıbbi müdahale ile giderilebilecek nitelikte ise (örneğin, hafif bir sıyrık, morluk), suçun soruşturulması ve kovuşturulması mağdurun şikayetine bağlıdır. Cezası dört aydan bir yıla kadar hapistir. Bu suç tipi, CMK kapsamında uzlaştırmaya tabidir.
- BTM ile Giderilemeyen Yaralama: Yaralanma daha ciddi ise (örneğin, kemik kırığı, dikiş gerektiren kesik), suç şikayete tabi değildir ve re’sen soruşturulur. Cezası bir yıldan üç yıla kadar hapistir.
Nitelikli Haller (Cezayı Artıran Durumlar – TCK 86/3): Kanun, bazı durumlarda yaralama suçunun cezasının artırılmasını öngörür. Bunlardan bazıları:
- Üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe karşı işlenmesi,
- Beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenmesi,
- Kamu görevlisinin sahip bulunduğu nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi,
- Silahla işlenmesi. Bu hallerde ceza yarı oranında artırılır.
Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama (TCK 87): Yaralama fiili sonucunda mağdurda daha ağır sonuçlar ortaya çıkmışsa, ceza da buna göre artırılır. Örneğin:
- Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflaması,
- Yüzünde sabit iz kalması,
- Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma neden olması,
- Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun düşmesine neden olması. Bu durumlarda ceza, temel cezaya göre bir kat veya iki kat artırılır. Eğer yaralama fiili mağdurun ölümüyle sonuçlanırsa (kasten öldürme kastı olmaksızın), ceza sekiz yıldan on iki yıla kadar hapis olur.
Hırsızlık Suçu (TCK 141-142)
TCK 141, basit hırsızlığı “Zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alan kimse” olarak tanımlar.
- Suçun Konusu: Başkasına ait, taşınabilir bir mal.
- Temel Unsur: “Bulunduğu yerden alma”. Malın, zilyedinin (o an elinde bulunduranın) hakimiyet alanından çıkarılması gerekir.
- Cezası: Bir yıldan üç yıla kadar hapis.
Nitelikli Hırsızlık (Cezayı Ağırlaştıran Haller – TCK 142): Hırsızlık suçunun işleniş biçimi, yeri veya zamanı gibi nedenlerle cezanın ağırlaştırıldığı hallerdir. Medyaya yansıyan hırsızlık olaylarının çoğu bu kapsama girer:
- Bina veya Eklentileri İçinde Muhafaza Altına Alınmış Eşya Hakkında: Konut, işyeri gibi kapalı mekanlardan yapılan hırsızlık.
- Kilitlenmek Suretiyle Muhafaza Altına Alınan Eşya Hakkında: Kapısı kilitli bir arabadan veya kasadan yapılan hırsızlık.
- Haksız Yere Elde Bulundurulan veya Taklit Anahtarla ya da Diğer Bir Aletle Kilidi Açmak Suretiyle: Maymuncuk, levye gibi aletler kullanarak yapılan hırsızlık.
- Bilişim Sistemlerinin Kullanılması Suretiyle: İnternet bankacılığı hesaplarından para çalınması gibi.
- Gece Vakti İşlenmesi: Suçun gece vakti işlenmesi, cezanın yarı oranında artırılmasını gerektirir. Nitelikli hırsızlık suçunun cezası, işleniş biçimine göre üç yıldan yedi yıla veya beş yıldan on yıla kadar hapis olarak değişmektedir.
Uzlaştırma ve Etkin Pişmanlık Kurumları
- Uzlaştırma: Basit kasten yaralama (şikayete tabi olan) ve basit hırsızlık suçları, CMK uyarınca uzlaştırma kapsamındadır. Bu, dosyanın bir uzlaştırmacıya gönderilerek tarafların (fail ve mağdur) anlaşmaya çalışması anlamına gelir. Anlaşma sağlanırsa, fail hakkında kamu davası açılmaz veya açılmışsa düşer. Nitelikli hırsızlık ve BTM ile giderilemeyen yaralama suçları uzlaştırma kapsamında değildir.
- Etkin Pişmanlık (TCK 168): Hırsızlık gibi malvarlığına karşı işlenen suçlarda, failin suçu işledikten sonra pişmanlık göstererek mağdurun zararını gidermesi halinde cezasında indirim yapılmasını sağlayan bir kurumdur.
- Soruşturma aşamasında (dava açılmadan önce) zararı giderirse, cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.
- Kovuşturma aşamasında (dava açıldıktan sonra, hüküm verilmeden önce) zararı giderirse, cezanın yarısına kadarı indirilir. Etkin pişmanlık, kasten yaralama suçunda uygulanmaz.
Kasten yaralama ve hırsızlık, toplumsal barışı ve bireylerin temel haklarını doğrudan ihlal eden ve adli sistem üzerinde büyük bir yük oluşturan suçlardır. Hukuk sistemi, bu suçları basit ve nitelikli haller olarak ayırarak, fiilin ağırlığına göre farklı yaptırımlar öngörmüştür. Uzlaştırma ve etkin pişmanlık gibi kurumlar ise, özellikle daha az ağır suçlarda, adaletin onarıcı bir yaklaşımla tesis edilmesine ve mağdurun zararının giderilmesine hizmet etmektedir. Ancak, özellikle nitelikli hallerde, caydırıcı cezaların etkin bir şekilde uygulanması, kamu düzeninin korunması için vazgeçilmezdir.