Toplumsal Bir Yara Olarak Kadına Yönelik Şiddet
Türkiye’nin en acı ve kanayan yaralarından biri olan kadına yönelik şiddet ve bunun en vahim sonucu olan kadın cinayetleri, medyanın ve kamuoyunun gündeminden hiç düşmemektedir. Neredeyse her gün bir kadının daha hayattan koparıldığı haberleriyle sarsılırken, bu toplumsal sorunun hukuki boyutunu, mevcut yasal düzenlemelerin yeterliliğini ve uygulamada karşılaşılan sorunları anlamak büyük önem taşımaktadır. Bu yazıda, kadına yönelik şiddetle mücadelede hukukun rolünü, koruyucu tedbirleri ve cezai yaptırımları ele alacağız.
6284 Sayılı Kanun: Şiddete Karşı Koruyucu Kalkan
6284 sayılı Kanun, şiddet mağdurlarını korumak için tasarlanmış önleyici ve koruyucu bir mekanizmadır. Bu kanunun en önemli özelliği, şiddetin varlığına dair bir delil veya belge aranmaksızın, mağdurun beyanını esas alarak hızlı bir şekilde koruma tedbirlerinin alınabilmesidir. Kanun kapsamında Aile Mahkemesi Hakimi veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde mülki amir (vali/kaymakam) tarafından verilebilecek bazı tedbirler şunlardır:
- Uzaklaştırma Kararı: Şiddet uygulayanın, mağdurun konutundan, okulundan, işyerinden derhal uzaklaştırılması ve bu yerlere yaklaşmasının yasaklanması.
- İletişim Yasağı: Şiddet uygulayanın, mağduru iletişim araçlarıyla veya sair suretlerle rahatsız etmesinin önlenmesi.
- Silah Teslimi: Şiddet uygulayanın, ruhsatlı dahi olsa silahlarını kolluğa teslim etme zorunluluğu.
- Kimlik ve Bilgilerin Değiştirilmesi: Mağdurun hayati tehlikesinin bulunması halinde, kimlik ve ilgili diğer bilgi ve belgelerinin değiştirilmesi.
- Geçici Koruma Altına Alma (Sığınak): Mağdur ve çocukları için barınma yeri sağlanması.
- Geçici Maddi Yardım ve Nafaka: Mağdurun ekonomik olarak zor durumda kalmaması için geçici maddi destek sağlanması.
Bu tedbir kararlarına uymayan şiddet faili hakkında 3 günden 10 güne kadar zorlama hapsi uygulanır. Tekrarı halinde bu süre 15 günden 30 güne kadar çıkabilir.
Türk Ceza Kanunu Kapsamında Şiddetin Cezalandırılması
Koruyucu tedbirler şiddeti önlemeye yönelikken, gerçekleşmiş şiddet eylemleri TCK kapsamında suç teşkil eder ve cezalandırılır.
- Kasten Öldürme (TCK 81-82): Bir kadının eşi, eski eşi veya boşanma aşamasında olduğu kişi tarafından öldürülmesi, TCK 82/1-d ve f bentleri uyarınca “eşi kasten öldürme” ve “töre/namus saikiyle öldürme” kapsamında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren nitelikli bir haldir.
- Kasten Yaralama (TCK 86): Şiddet eylemi yaralama ile sonuçlanmışsa, fiilin ağırlığına göre ceza verilir. Yaralamanın eşe karşı işlenmesi, TCK 86/3-a bendi uyarınca cezanın yarı oranında artırılmasını gerektiren bir nitelikli haldir.
- Tehdit, Hakaret, Eziyet: Sürekli ve sistematik psikolojik şiddet, aşağılama ve onur kırıcı davranışlar, TCK’da düzenlenen tehdit, hakaret ve eziyet suçlarını oluşturabilir. Özellikle eziyet suçu (TCK 96), sistematik ve sürekli şiddet eylemlerini kapsar ve ağır cezalar öngörür.
“İyi Hal” ve “Haksız Tahrik” İndirimleri Tartışması
Kadın cinayeti davalarında kamuoyunda en çok tepki çeken konuların başında “iyi hal” (takdiri indirim – TCK 62) ve “haksız tahrik” (TCK 29) indirimlerinin uygulanması gelmektedir.
- Haksız Tahrik: Failin, maktulden kaynaklanan haksız bir fiilin doğurduğu hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suçu işlediği iddiasıyla cezada indirim talep edilmesidir. Ancak Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, boşanma istemek, sadakatsizlik, kıskançlık gibi durumlar genellikle haksız tahrik nedeni olarak kabul edilmemektedir. Buna rağmen bazı yerel mahkeme kararlarında bu indirimin uygulanması, adalet duygusunu zedelemektedir.
- Takdiri İndirim (İyi Hal): Failin duruşmadaki saygılı tutumu, pişmanlığını dile getirmesi gibi sübjektif nedenlerle cezada indirim yapılmasıdır. Kadın cinayeti gibi ağır suçlarda, takım elbise giyip kravat takmanın “iyi hal” olarak değerlendirilerek indirim uygulanması, kamuoyunda “kravat indirimi” olarak adlandırılmakta ve şiddetle eleştirilmektedir.
Şiddet Mağdurları İçin Başvuru Yolları
Şiddete maruz kalan veya kalma tehlikesi altında olan bir kadın, aşağıdaki kurumlara başvurarak yardım ve koruma talep edebilir:
- Acil Durumlar: 112 Acil Çağrı Merkezi, Polis İmdat (155), Jandarma İmdat (156).
- KADES Uygulaması: İçişleri Bakanlığı’nın akıllı telefonlar için geliştirdiği Kadın Acil Destek (KADES) uygulaması, tek tuşla polise ulaşma imkanı sağlar.
- Adli Merciler: Cumhuriyet Başsavcılıkları ve Aile Mahkemeleri.
- Diğer Kurumlar: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İl Müdürlükleri, Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri (ŞÖNİM), Belediyelerin Kadın Danışma Merkezleri, Baroların Adli Yardım Büroları ve Kadın Hakları Merkezleri.
Türkiye’de kadına yönelik şiddetle mücadelede 6284 sayılı Kanun gibi güçlü yasal araçlar mevcuttur. Ancak kanunların kağıt üzerinde kalmaması, etkin bir şekilde uygulanması, koruma kararlarının titizlikle takip edilmesi ve yargılamalarda caydırıcı cezaların verilmesi, toplumsal cinsiyet eşitliği bilincinin yerleşmesiyle mümkündür. Hukuki mücadelenin yanı sıra, eğitim, farkındalık ve toplumsal zihniyet dönüşümü, bu derin yaranın iyileşmesi için vazgeçilmez unsurlardır. Şiddet bir kader değildir ve hiçbir kadın bu mücadelede yalnız değildir.