Bilişim HukukuElektronik İmza ve Hukuki Geçerliliği

Dijital dönüşüm, iş yapış şekillerimizi ve hukuki süreçlerimizi kökten değiştirmektedir. Kağıt tabanlı işlemlerin yerini giderek elektronik ortama bırakmasıyla birlikte, belgelerin güvenliğini ve hukuki geçerliliğini sağlayan mekanizmalara olan ihtiyaç da artmıştır. İşte bu ihtiyaca cevap veren en önemli teknolojik ve hukuki araçlardan biri “elektronik imza”dır. Türkiye’de 2004 yılında yürürlüğe giren 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu, elektronik imzanın hukuki çerçevesini çizmiş ve özellikle “güvenli elektronik imza”yı, ıslak imza ile eşdeğer kabul ederek dijital işlemlerin önünü açmıştır. Ancak, elektronik imzanın ne olduğu, nasıl çalıştığı, hangi durumlarda ıslak imza yerine geçtiği ve hukuki delil niteliği konularında hala pek çok soru işareti bulunmaktadır. Bu yazıda, elektronik imzanın hukuki altyapısını, türlerini, ıslak imza ile karşılaştırmasını ve pratik kullanım alanlarını detaylı bir şekilde ele alacağız.

Elektronik İmza Nedir? Temel Kavramlar Elektronik İmza Kanunu’na göre elektronik imza, “başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veri” olarak tanımlanır. Bu tanım, basit bir “taranmış imza” görselinden çok daha fazlasını ifade eder. Elektronik imza, kriptografik (şifreleme) yöntemler kullanarak üç temel işlevi yerine getirir:

1. Kimlik Doğrulama (Authentication): Belgeyi imzalayan kişinin kim olduğunu doğrular.
2. Veri Bütünlüğü (Integrity): Belgenin imzalandıktan sonra değiştirilip değiştirilmediğini garanti eder. Belgede en küçük bir değişiklik yapılması halinde imza geçersiz hale gelir.
3. İnkar Edememe (Non-repudiation): İmza sahibi, belgeyi kendisinin imzaladığını sonradan inkar edemez.

Güvenli Elektronik İmza ve Hukuki Sonuçları (EİK m. 5) Elektronik İmza Kanunu, “güvenli elektronik imza” kavramına özel bir önem atfeder. Çünkü kanunun en devrimci hükmü, güvenli elektronik imzanın hukuki sonuçlarıyla ilgilidir:

Bir elektronik imzanın “güvenli” sayılabilmesi için şu şartları taşıması gerekir:

• Münhasıran imza sahibine bağlı olması.
• Sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan güvenli elektronik imza oluşturma aracı (USB token, akıllı kart gibi) ile oluşturulması.
• Nitelikli elektronik sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliğinin tespitini sağlaması.
• İmzalanmış elektronik veride sonradan herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığının tespitini sağlaması.

“Nitelikli elektronik sertifika”, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından yetkilendirilmiş Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcıları (ESHS) tarafından verilir. Dolayısıyla, Türkiye’de ESHS’lerden temin edilen e-imzalar, güvenli elektronik imza statüsündedir.

Hukuki Geçerlilik: E-İmza vs. Islak İmza

• Eşdeğerlik Kuralı: Güvenli elektronik imza ile imzalanmış bir belge, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m. 205 uyarınca kesin delil niteliğindedir. Yani, sahteliği ispat edilinceye kadar geçerli kabul edilir ve tıpkı ıslak imzalı bir senet gibi mahkemede güçlü bir delil teşkil eder.
• İstisnalar: Kanun, bazı önemli hukuki işlemlerin hala ıslak imza ile yapılmasını zorunlu tutmuştur. Bu istisnalar şunlardır:
  1. Kanunların Resmi Şekle veya Özel Bir Merasime Tabi Tuttuğu Hukuki İşlemler: Bu kategoriye giren en önemli işlemler, gayrimenkul alım satım sözleşmeleri (tapuda resmi senetle yapılır) ve evlenme (evlendirme memuru huzurunda yapılır) gibi işlemlerdir.
  2. Teminat Sözleşmeleri: Kefalet sözleşmesi gibi üçüncü bir kişinin borcunu güvence altına alan sözleşmeler, kanun gereği güvenli elektronik imza ile yapılamaz. Bu kuralın temel amacı, kefil gibi ağır bir yükümlülük altına giren kişiyi korumaktır.

Kullanım Alanları: Güvenli elektronik imza, istisnalar dışında kalan tüm hukuki işlemlerde ve resmi süreçlerde kullanılabilir. Yaygın kullanım alanları şunlardır:

• Kamu Uygulamaları: E-Devlet, UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi), MERSİS (Merkezi Sicil Kayıt Sistemi), KEP (Kayıtlı Elektronik Posta), e-reçete, e-fatura, e-arşiv.
• Ticari Hayat: Her türlü ticari sözleşmenin (satış, hizmet, distribütörlük, bayilik vb.) imzalanması, bankacılık ve finans işlemleri, genel kurul ve yönetim kurulu kararlarının imzalanması.
• Bireysel Kullanım: Dava açma, icra takibi başlatma, resmi kurumlara dilekçe gönderme.

Basit Elektronik İmza ve Hukuki Niteliği: Güvenli elektronik imza dışında kalan diğer elektronik imzalar (örneğin, bir e-postanın sonuna ad-soyad yazmak, bir belgenin taranmış imza görselini yapıştırmak, bir platform üzerinde “onaylıyorum” kutucuğunu işaretlemek) “basit elektronik imza” olarak kabul edilir. Bu tür imzalar, ıslak imza ile eşdeğer değildir ve kesin delil niteliği taşımaz. Ancak, HMK kapsamında “delil başlangıcı” olarak kabul edilebilir ve diğer delillerle (e-posta yazışmaları, tanık beyanları vb.) desteklendiğinde mahkemede ispat aracı olarak kullanılabilir.

Güvenli elektronik imza, dijital dünyada hukuki işlemlerin güvenli, hızlı ve etkin bir şekilde yapılmasını sağlayan devrim niteliğinde bir araçtır. 5070 sayılı Kanun, güvenli elektronik imzaya, ıslak imza ile aynı hukuki gücü tanıyarak, dijital belgelerin delil niteliği konusundaki tereddütleri ortadan kaldırmıştır. İstisnai durumlar dışında, güvenli e-imza ile yapılan işlemler tam bir hukuki geçerliliğe sahiptir. İşletmelerin ve bireylerin, dijital dönüşüm sürecinde e-imzanın sunduğu bu imkanlardan faydalanarak süreçlerini daha verimli hale getirmeleri mümkündür. Ancak, hangi imza türünün hangi işlem için uygun olduğu ve hukuki sonuçlarının ne olacağı konusunda tereddüt yaşandığında, bir bilişim hukuku uzmanından görüş almak, olası hukuki riskleri bertaraf etmek için en doğru yaklaşım olacaktır.