Yaşam Hakkına Karşı En Ağır Saldırı
Hukuk sisteminin koruduğu en temel ve üstün değer, şüphesiz yaşam hakkıdır. Bu hakka yönelik kasıtlı bir saldırı olan cinayet, yani kasten öldürme suçu, kanunlarımızda en ağır yaptırımlara tabi tutulmuştur. Medyada yer alan cinayet haberleri, toplumda infial yaratırken, bu suçun hukuki arka planını, kanunun hangi eylemi nasıl nitelendirdiğini ve hangi durumlarda en ağır cezanın verildiğini anlamak, adaletin işleyişini kavramak açısından önemlidir. Bu yazıda, kasten öldürme suçunun temel ve nitelikli hallerini, Yargıtay içtihatları ışığında inceleyeceğiz.
Kasten Öldürme Suçunun Temel Hali (TCK 81)
TCK 81, “Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır” hükmünü amirdir. Suçun oluşması için iki temel unsur gereklidir:
- Maddi Unsur: Failin, bir insanın yaşamına son vermeye elverişli bir hareket (ateş etme, bıçaklama, zehirleme vb.) gerçekleştirmesi ve bu hareket ile ölüm neticesi arasında bir nedensellik bağının bulunması.
- Manevi Unsur (Kast): Failin, bir insanı öldürmeyi bilmesi ve istemesidir. Kast, “doğrudan kast” veya “olası kast” şeklinde olabilir.
- Doğrudan Kast: Failin birincil amacı ve niyeti, maktulü öldürmektir.
- Olası Kast (TCK 21/2): Fail, eyleminin ölüme yol açabileceğini öngörmesine rağmen, “olursa olsun” diyerek, sonucu kabullenerek hareketi gerçekleştirir. Örneğin, kalabalığa rastgele ateş açan bir kişinin durumu. Olası kastla öldürme durumunda ceza, müebbet hapis yerine yirmi yıldan yirmi beş yıla kadar hapis olur.
Nitelikli Kasten Öldürme Halleri (TCK 82)
TCK 82, suçun işlenişindeki vahamet nedeniyle cezanın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına yükseltildiği durumları tek tek saymıştır. Bu ceza, hükümlünün hayatı boyunca devam eden, sıkı güvenlik rejimine tabi ve koşullu salıverilme süresi çok daha uzun olan en ağır ceza türüdür. Medyaya yansıyan vahşi cinayetlerin çoğu bu madde kapsamında yargılanır.
- Tasarlayarak Öldürme (a bendi): Bu, en bilinen nitelikli haldir. Yargıtay’a göre tasarlamanın varlığı için, failin;
- Bir insanı öldürmeye “karar vermesi”,
- Karar ile eylem arasında, soğukkanlılıkla düşünebileceği makul bir “sürenin geçmesi”,
- Bu süre içinde bir “plan yapması” ve bu plana sadık kalarak cinayeti işlemesi gerekir. Anlık bir öfke veya tartışma sonucu işlenen cinayetler tasarlama kapsamına girmez.
- Canavarca Hisle veya Eziyet Çektirerek Öldürme (b bendi):
- Canavarca Hisle: Failin, sırf öldürmüş olmaktan zevk almak, acı çektirmekten haz duymak gibi insanlıkla bağdaşmayan, vahşi bir güdüyle hareket etmesidir. Maktulün cesedini parçalamak, yakmak gibi fiiller bu kapsamda değerlendirilebilir.
- Eziyet Çektirerek: Ölümün ani bir şekilde değil, maktule uzun süreli ve yoğun fiziksel veya ruhsal acı çektirilerek gerçekleştirilmesidir.
- Yangın, Su Baskını, Bombalama Gibi Tehlikeli Yöntemlerle Öldürme (c bendi): Cinayetin, toplum için genel bir tehlike yaratan yöntemlerle işlenmesi.
- Üstsoy veya Altsoydan Birine ya da Eşe veya Kardeşe Karşı Öldürme (d bendi): Aile içi şiddetin en ağır sonucu olan bu cinayetler, aile bağlarının kutsallığına aykırı olduğu için nitelikli hal sayılmıştır.
- Çocuğa ya da Beden veya Ruh Bakımından Kendisini Savunamayacak Durumda Bulunan Kişiye Karşı Öldürme (e bendi): Mağdurun savunmasızlığından faydalanılarak işlenmesi.
- Kamu Görevlisini Görevi Nedeniyle Öldürme (g bendi): Bir polisi, hakimi, savcıyı veya diğer kamu görevlilerini, yaptıkları görev nedeniyle hedef alarak öldürmek.
- Bir Suçu Gizlemek, Delillerini Ortadan Kaldırmak veya İşlenmesini Kolaylaştırmak ya da Yakalanmamak Amacıyla Öldürme (h bendi): Örneğin, hırsızlık yaparken kendisini gören ev sahibini öldüren kişinin durumu.
- Kan Gütme Saikiyle Öldürme (i bendi): İki aile arasında daha önce işlenmiş bir cinayete karşılık olarak, öç alma amacıyla cinayet işlenmesi.
- Töre Saikiyle Öldürme (j bendi): Toplumun bir kesiminde geçerli olan, ancak hukuk düzeniyle bağdaşmayan “töre” veya “namus” anlayışı gereği bir kişinin (genellikle kadınların) aile meclisi kararıyla öldürülmesi.
Haksız Tahrik ve Meşru Savunma
- Haksız Tahrik (TCK 29): Failin, maktulden kaynaklanan haksız bir fiilin yarattığı hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suçu işlemesi durumunda cezada indirim yapılır. Ancak, her türlü haksız fiil değil, faili bu denli ağır bir suça itecek yoğunlukta bir fiil aranır.
- Meşru Savunma (TCK 25): Failin, kendisine veya başkasına yönelmiş haksız bir saldırıyı, o anki hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı bir şekilde defetmek zorunluluğu ile hareket etmesidir. Meşru savunma koşulları varsa, faile ceza verilmez.
Kasten öldürme suçu, hukuk sisteminin en temel değeri olan yaşam hakkına yönelik en ağır saldırı olması nedeniyle, en ciddi yaptırımları beraberinde getirir. TCK 81 ve 82. maddeler, bu suçun temel ve nitelikli hallerini net bir şekilde ayırarak, adaletin suçun vahametiyle orantılı bir şekilde tecelli etmesini amaçlar. Tasarlama, canavarca his, töre saiki gibi nitelikli haller, toplum vicdanını derinden yaralayan eylemlerin cezasız kalmayacağının ve en ağır şekilde cezalandırılacağının hukuki güvencesidir.